که هر وقت دلش خواست لباس‌هایش را دربیاورد
وحشیانه با باد عشق‌بازى کند
مانا آقایی
کارشناس ارشد زبان‌های ایرانی
از دانشگاه اوپسالای سوئد، شاعر، نویسنده، مترجم
و
یکی از بنیان‌گذاران و گرداننده‌گان پادکست شعروفون است
ازجمله‌ی آثار تحقیقی او
فرهنگ نویسنده‌گان ایرانی در سوئد (به زبان سوئدی) (۱۳۸۱)، نشر نینا، سوئد
کتابشناسی شعر زنان ایران از ۱۳۲۰ تا ۱۳۸۳" (۱۳۸۶)،انتشارات آلفابت ماکسیما، سوئد
نمونه‌ای از قلم مانا آقائی
،، متن پیش‌رو، پیشگفتار کتاب ،، کتابشناسی شعر زنان ایران
(در داخل و خارج از کشور از سال ۱۳۲۰ تا ۱۳۸۳)
. است
.که توسط مانا آقایی و روشنک بیگناه تدوین شده‌است.
پیشگفتار این کتاب‌را مانا آقائی نوشته، که در زیر می‌خوانید
کتابى‌که پیش‌رو دارید فهرستى از کلیه‌ی زنان شاعر ایران است
که از آغاز سال ۱۳۲۰تا پایان سال۱۳۸۲شمسى
.در داخل و خارج از ایران اثر مستقلى به‌زبان فارسی
و به‌صورت کتاب شعر ارائه داده‌اند
هدف از تهیه و انتشار این کتاب،
که اولین کتاب‌شناسى شعر زنان ایران به‌شمار می‌رود،
شناساندن گسترش روبه افزون فعالیت‌های زنان شاعر
به‌علاقه‌مندان و کمک به‌اهل پژوهش
.از جمله کتابداران، پژوهش‌گران امور زنان، نویسنده‌گان و ناشران می‌باشد
دسترسی به‌آثار مرجع که هدف از تهیه‌ى آن‌ها ارائه‌ى اطلاعات دقیق
و فراگیر آمارى می‌باشد
یکی از اولین و ضروری‌ترین گام‌ها در جهت پیش‌برد مطالعات علمی تلقی می‌گردد
.تدوین و انتشار منابعى از این دست
راه را براى مطالعات و پژوهش‌هاى بعدى هموار می‌کند
ناگفته‌نماند که با گسترش فعالیت‌های ادبی زنان در داخل و خارج کشور و پراکنده‌گی ایرانیان مهاجر
.در سطح جهان نیاز به‌تهیه‌ى این گونه آثار بیش از پیش احساس می‌شود
لازم به‌یادآوری است
که تقسیم‌بندی شاعران بر اساس معیارهای جنسیتی و اختصاص دادن
این کتابشناسی به زنان نه به‌منظور جداسازی آنان از مردان
بل‌که در جهت نشان‌دادن
حضور گسترده‌ی آنان در شعر معاصر ایران و روشن ساختن سهم این گروه
. به‌عنوان پاره‌ای از واقعیت صورت گرفته است
شواهد متعددی در دست است که نشان مى‌دهد
تاریخ ادبیات ما به‌دلیل ساختار مردانه‌اى که داشته‌است
.زنان نویسنده را مورد بی‌مهرى قرار داده است
. نگاهى اجمالى به‌تذکره‌هاى فارسى مبین این ادعاست
مثلا امیرعلى شیرنوائى، وزیر و دانشمند معروف دوره‌ى تیموری
در کتاب خود”مجالس النفایس”که
مهم‌ترین منبع ادبی قرن نهم قمری به شمار می‌رود
نزدیک به‌چهارصد مرد شاعر را معرفی کرده
اما بیش از بیست‌زن شاعر هم‌زمان خود را نادیده گرفته
. و تنها از دو زن شاعر یعنى بیدلى و مهرى یاد کرده است
محمد عوفی و دولتشاه سمرقندى
نیز در تذکره‌های خود”لباب الالباب” (تالیف ۶۱۷ ق.)،
که قدیمی‌ترین تذکره‌ى فارسی
.به شمار می رود
و”تذکره الشعراء” (تالیف ۸۹۲ ق.) فقط از دو و چهار زن شاعر
یعنى رابعه، دختر کاشغرى، پرى، مهستى، جهان خاتون و دلارام چنگى نام برده اند
. موارد دیگری از این حذف و فراموشکاری را
می توان در آنتولوژی های امروزی مشاهده کرد
ناگفته‌نماند که در سال‌هاى اخیر
کوشش‌هاى باارزش و قابل تقدیرى در جهت معرفی و شناساندن آثار زنان شاعر
در ایران انجام شده است که از این جمله مى توان
از کتاب هاى “بارورتر از بهار” (۱۳۷۰) ازآقاى فرامرز سلیمانى
اوهام سرخ شقایق” (۱۳۷۶) و “زنان همیشه” (۱۳۸۱) از خانم پوران فرخزاد
زن، شعر و اندیشه” (۱۳۷۸) از خانم غزل تاجبخش
“شاعران زن ایران” (۱۳۷۴) از خانم مهرى شاه حسینی
و “شعر زن از آغاز تا امروز” از خانم پگاه احمدى (۱۳۸۴) نام برد
متاسفانه در این آنتولوژى‌ها که برخی از آن‌ها
در مقدمه خود به تحلیل تحولات شعر زنان ایرانی
در دهه‌هاى مختلف پرداخته و سپس نمونه‌هایی از اشعار این گروه به دست داده‌اند
جای اکثریت زنان شاعر خارج از کشور خالی می‌باشد
این که چرا تهیه‌کننده‌گان این آنتولوژی‌ها که اکثرا خود زن و شاعر هستند،
همنوعان خارج از کشور خود را
آن‌هم در عصر ارتباطات
که اگر نه دستیابی به‌تک تک آثار منتشره در خارج کشور بل‌که حداقل
اطلاع‌یابی از فعالیت‌های شاعران و نویسنده‌گان خارج از کشور
و پی‌گیری نمونه‌ی آثار آن‌ها
از طریق اینترنت تا این حد سهل‌الوصول شده‌است ـ
به این شکل سیستماتیک مورد بی‌اعتنایی قرار می‌دهند؟
. نکته‌ای درخور تأمل است که باید بیش‌تر به‌آن پرداخت
به هرحال امید است که در آینده شاهد آنتولوژی‌های کامل‌تری
از اشعار زنان
و
. یا گزیده‌ى جداگانه‌ای از شعر زنان خارج از کشور باشیم
.کتاب حاضر شامل دو بخش است
در نخستین بخش که فهرستی از شاعران و آثار آن‌هاست
شناسنامه‌ى هر کتاب تحت
. نام نویسنده‌ى آن و به شکل زیر تنظیم شده است
“نام کتاب / محل انتشار کتاب / نام ناشر / تاریخ انتشار کتاب/
تعداد صفحات کتاب”
لازم به‌توضیح است که
ـ نام شاعران به‌ترتیب الفباى نام خانواده‌گى تنظیم شده است
از نام‌های مستعار به نام‌های اصلى ارجاع داده شده و تخلص هر شاعر
در مقابل نام اصلی او و در گیومه قید گردیداست
عناوین کتاب‌ها به ترتیب الفبا و تحت نام پدیدآورنده‌گان آن‌ها تدوین گردیده است
در مورد آثار منتشره در خارج کشور
نخست نام شهر محل انتشار
و سپس نام کشور محل انتشار کتاب ذکر گردیده است
نام ناشرین به‌صورت اختصارى پس از ذکر محل انتشار هر اثر قید گردیده است
.و از هرکتاب فقط تاریخ نخستین چاپ آن ملحوظ شده است
¤¤¤¤
از جمله‌ی ترجمه‌های مانا
هواپیمایی به آرامی سنجاقک:دوازده شاعر از آسیای دور (۱۳۹۲)، انتشارات بوتیمار، ایران
دوچرخهٔ بال‌دار: هایکو سوئدی (۱۳۹۶)، (با لیلا فرجامی)، انتشارات هشت،
ایران
گل‌های یک‌روزه: گزیده اشعار کو ئون (۱۳۹۸)، (با رباب محب)، نشر سیب سرخ، ایران
¤¤¤
نمونه ای از بسیاران شعر مانا
در من درختى ست
که دیوانه است
درختى که مثل هیچ درخت دیگرى نیست
درختى که دوست دارد بدود
درختى که از سیگار کشیدن
و قاه قاه خندیدن و لخت شدن در جمع خجالت نمی‌کشد
درختى که از چهارده ساله‌گى
در مجاورت ساختمان‌هاى بلند محل‌های در بیرون استکهلم زندگى می‌کند
و نژادش از یک طرف به نخل‌هاى گیس بریده‌ی جنوب
و از جانب دیگر
به کاج‌هاى مودب ژرمن می‌رسد
درخت من یک وطن پرست سربه هواست
و عذاب وجدان ندارد
اگر گاهى ریشه‌هایش را از زمین بیرون می‌آورد
و در جیب می‌گذارد
تا در گوشه‌ی دیگرى از خاک بکارد
براى او آزادى این است
که گاهى زیر آسمان یخ‌زده‌ی وایکینگ‌ها چند ساعت حمام آفتاب بگیرد
او حق خود می‌داند
که هر وقت دلش خواست لباس‌هایش را دربیاورد
وحشیانه با باد عشق‌بازى کند
و بعد از هر هم‌خوابگى
هنوز از حق نفس کشیدن در هواى سالم
که لازمه‌ی رشد طبیعى هر آدمى‌ست بهره‌مند شود
او به ارّه‌ی تیز برادر توجه نمی‌کند
و به انتقام تبر بى‌اعتناست
و میدود
و میدود
و میدود
و نمی‌ترسد اگر هرگز به جنگل نرسد
¤
آی نیلوفر پیچ
که آرام آرام بالا می روی
تا پنجره ی اتاقم،
تو در زندگی پیشین
عاشق نبوده ای؟
¤
این چند واژه را روشنک می‌گوید
،مانا،
《 درختی‌که شاخه‌هایش
جاده را به آغوش کشیده باشد
دیوانه و آشکار》
¤¤¤¤¤
مانا آقائی
اگر تمام شب رویا دیدم
اگر زیر ستاره‌ها کنارم نخوابیدی؛
پس چرا پیراهن‌ات خیس است ؟
و تار بلندی از مویت
مثل راه شیری
به بالشم چسبیده‌است ؟
□□
«اطلس»
تنت اطلسِ نرمِ جغرافیاست
همه فتحش می‌کنند
من قاره قاره کشف‌اش کردم
¤¤
اما اگر قرار بود میان دست‌های تو پیر شوم
دلم می‌خواست خطوط تنت را
با پلک‌های بسته نوازش کنم
از رگ‌های برآمده‌ی پیشانی‌ات
تا طرح محجوب گونه‌ها بروم
. مرگ اگر لب‌های تو را داشت
¤¤
نمونه‌ای از آثار مانا
https://iranianpoetry.wordpress.com/
d8afd8b1-d8a7db8cd986d8acd8a7-1.pdf
زمستان معشوق من
d8a7d8b2-d8a7db8cd986d8acd8a7.pdf
مرگ اگر لب‌های ترا داشت
تصاویر از دیدارتو
~2.jpeg)
